Nie ma wątpliwości, że zmiany zachodzące na rynku pracy w ostatnim czasie znacząco przyspieszyły. I choć dyskusja o tym, jak będzie wyglądała przyszłość pracy, toczy się od dobrych kilku lat, dziś możemy powiedzieć, że ta przyszłość już nadeszła, a przed nami pojawią się kolejne jej odsłony. Zmieniły się oferty pracodawców, oczekiwania pracowników oraz otoczenie biznesowe. O tym co się zmieniło i co jest najważniejsze dla kandydatów oraz jak się przygotować na przyszłość na rynku pracy dowiemy się z raportu „Prognozy przyszłości – OLX Praca. Know How 2021.
Prognozowanie przyszłości – lekcja postpandemiczna
Pandemia uwypukliła z jednej strony nieprzewidywalność przyszłości, a z drugiej koniecznośc przygotowania firm na zmienność sytuacji. To, czego na pewno powinien nauczyć pracodawców rok 2020, to konieczność przygotowywania różnych scenariuszy zdarzeń. Być może wieloletnie strategie nie sprawdzają się, to zwinność w działaniu i szybkości reakcji na zmiany jest cenną umiejętnością każdej organziacji. Powinniśmy spoglądać na biznes możliwie szeroko, czyli nie tylko na naszą branżę i najbliższą konkurencję. Warto analizować sytuację innych branż, patrzeć na zmiany zachodzące w różnych krajach na świecie, szukać sygnałów zmian, czytać raporty. To tylko niektóre metody na przewidywanie i tworzenie kilku scenariuszy zdarzeń, jakie mogą spotkać naszą firmę i nas samych. Zuzanna Skalska, znana analityczka sygnałów zmian, w raporcie „Prognozy przyszłości – OLX Praca. Know How 2021 mówi, że nie ma jednej przyszłości, a różne scenariusze mogą się realizować równolegle. Nic więc dziwnego, że prognozowanie przyszłości nie jest najłatwiejsze. Warto to jednak robić, bo przygotowanie rozwiązań na różne sytuacje na pewno będzie się firmie opłacać.
Czwarta rewolucja przemysłowa, automatyzacja i robotyzacja
Czwarta rewolucja przemysłowa oznacza całkowitą zmianę sposobu, w jaki żyjemy i pracujemy. Dynamiczny rozwój nowych technologii będzie miał o wiele większy wpływ na rynek pracy niż poprzednie rewolucje przemysłowe, rozpoczynające kolejno erę pary, erę energii elektrycznej oraz erę cyfryzacji. Kluczowym aspektem zmian zachodzących na rynku pracy będzie ustalenie sposobu współistnienia technologii i społeczeństwa. Jeszcze szybciej postępujące automatyzacja oraz digitalizacja procesów biznesowych – które już wykorzystują sztuczną inteligencję, a będą to robić w coraz większym zakresie – otwierają dyskusję o tym, jaka będzie relacja biznesu ze światem i jak będzie wyglądała praca przyszłości. Mam nadzieję, że będziemy umieli tę dyskusję prowadzić w sposób odpowiedzialny społecznie, środowiskowo i biznesowo.
COVID-19 a rynek pracy
Już od kilku lat obserwujemy zachodzące w firmach procesy automatyzacji i cyfryzacji – wykorzystywanie sztucznej inteligencji, Internet rzeczy (Internet of things) czy uczenie maszynowe (machine learning). W raporcie „Prognozy przyszłości – OLX Praca. Know How 2021, możemy przeczytać, że pandemia jedynie przyspieszyła nadejście „pracy przyszłości”. Firmy chcą rozszerzyć cyfryzację procesów w pracy i przyspieszenie automatyzacji pracy.
Coraz więcej firm, które mogą zaoferować swoim pracownikom możliwość pracy zdalnej chce utrzymać albo rozszerzyć możliwość pracy zdalnej i/lub hybrydowej..
Zmiany oczekiwań pracodawców i pracowników
Patrząc na te deklaracje, łatwo zauważyć, że – z jednej strony – zmieniają się warunki pracy i potrzeby firm: niektóre utracone miejsca pracy nigdy nie powrócą, a te, które się pojawią, będą wymagać nowych sposobów pracy i nowych umiejętności. Z drugiej strony jednak pandemia spowodowała zmianę oczekiwań pracowników i kandydatów do pracy, którzy mieli szansę na przemyślenie, czego oczekują od swoich pracodawców. Okres dużych zmian i transformacji to unikalna okazja do dialogu pracodawców z pracownikami, umożliwiająca poznanie wzajemnych oczekiwań i potrzeb. Firmy mogą przedstawić swoje plany rozwojowe i określić, jakich kompetencji będą potrzebować do ich realizacji. Z kolei pracownicy i kandydaci mogą poznać te oczekiwania i się na nie przygotować.
Które cechy idealnego pracodawcy są najważniejsze?
Od wielu lat obserwuję znaczenie bezpieczeństwa zatrudnienia dla kandydatów szukających pracy. Raport OLX Praca potwierdza, że ta cecha pracodawcy jest ważniejsza niż kiedykolwiek. Z raportu wynika, że oprócz stabilność zatrudnienia, kandydaci zwracają także uwagę na to, czy firma umożliwia pracę zdalną i elastyczne godziny pracy, czy firma zapewnia dobrą atmosferę w pracy, opartą na wzajemnym szacunku i współpracy, a także czy firma słucha swoich pracowników i dąży do poznania ich oczekiwań i opinii
Zmiany sposobu organizacji pracy w firmach
Pandemia zmusiła przedsiębiorstwa do wprowadzenia wielu zmian w ich funkcjonowaniu. Pojawiły się nowe wyzwania organizacyjne i nowe potrzeby, na które trzeba odpowiedzieć, by firmy mogły sprawnie działać dalej. Do trzech najważniejszych należą:
- Organizacja pracy zdalnej i/lub hybrydowej. Według szacunków GUS temat pracy zdalnej dotyczy w Polsce około 25% pracowników. Wynika to z faktu, że polska gospodarka oparta jest w dużej mierze na sektorze przemysłowym. Firmy muszą dostarczyć narzędzia i zorganizować komunikację, tak aby zdalna praca rozproszonych zespołów była jak najbardziej efektywna. Padają pytania właśnie o efektywność zdalnej pracy. Sporo badań potwierdza, że jest ona wyższa, ale są to badania prowadzone najczęściej z perspektywy pracowników. Praca zespołowa i przepływ informacji nie zawsze są w nich analizowane. Wielu polskich pracodawców deklaruje, że taka forma wykonywania pracy zostanie w firmach na dłużej. Firmy muszą odpowiedzieć na stojące przed nimi wyzwania dotyczące wsparcia pracowników w pracy zdalnej i pomocy w organizacji miejsca pracy, choćby w dostępie do dobrego łącza internetowego. Trzeba też dodać, że firmy widzą korzyści płynące z pracy zdalnej w postaci oszczędności.
- Elastyczność czasu pracy. Work-life balance to koncepcja wyraźnego oddzielenia pracy od czasu wolnego. Praca zdalna spowodowała, że coraz bardziej przychylnym okiem patrzymy na inny model, czyli work-life integration, który z założenia godzi sferę zawodową z prywatną. Praca zdalna ułatwia tego typu model, np. teraz wychodzę do szewca, a później popracuję dłużej – jednak taki sposób wykonywania pracy także musi zostać uzgodniony z pracodawcami i ustrukturyzowany.
- Docenianie i dobrostan (well-being) pracowników. Praca w zespołach rozproszonych, ale także w czasie zagrożenia nie jest łatwa. Bezpieczeństwo zatrudnienia zawsze było czynnikiem, który był ceniony przez polskich kandydatów i pracowników, a pandemia tylko wzmocniła tę potrzebę. Dlatego pracodawca powinien reagować na potrzeby swoich ludzi i doceniać ich pracę na co dzień, jak również dbać o ich dobrostan w warunkach, w których przyszło im żyć i pracować. Oznacza to w praktyce m.in. dopasowanie pakietu benefitów do aktualnych potrzeb i docenianie w nowej formie. Jeśli firma np. w zamian za niefunkcjonujące owocowe czwartki czy niemożność korzystania z karty Multisport oferuje wsparcie psychologiczne dla chętnych, to pracownicy na pewno to docenią i staną się jej ambasadorem.
W jaki sposób pracownicy mogą przygotować się na pracę przyszłości?
Nawet jeśli nie możemy przewidzieć wszystkich scenariuszy dotyczących rynku pracy, to możemy przygotowywać się do rynku pracy przyszłości. Pamiętajmy: nie jest prawdą, że roboty odbiorą nam pracę, a my zostaniemy z niczym. W raporcie „Prognozy przyszłości – OLX Praca. Know How 2021, możemy przeczytać, że „To nie będzie tak, że roboty zastąpią ludzi, ale będą wyraźne przesunięcia między stanowiskami – bardziej potrzebne będą osoby kreujące nowe narzędzia, mniej – wykonujące proste, powtarzalne czynności. Zawsze, gdy pojawia się nowa technologia, potrzebne są nowe stanowiska, zawody”.
Każda osoba będąca na rynku pracy może przygotować się na przyszłość pracy. Coraz bardziej pewne jest, że niezależnie od tego, do jakiego pokolenia należymy, musimy przyjąć konieczność nauki przez całe życie (ang. lifelong learning). Możemy rozwijać się w swojej dziedzinie i stawać się coraz większym ekspertem albo wziąć pod uwagę przebranżowienie się i zdobywanie całkiem nowych kompetencji i umiejętności.
Kompetencje przyszłości
Rynek pracy przyszłości potrzebuje także nowych umiejętności i kompetencji pracowników. Potrzebni są zwłaszcza ludzie posiadający umiejętności w obszarze STEM (ang. Science, Technology, Engineering, Mathematics), którzy będą rozwijać sztuczną inteligencję oraz wprowadzać automatyzację i digitalizację. Ważne są także kompetencje miękkie, m.in.: komunikatywność, otwartość, elastyczność, dobra organizacja pracy, samodzielność, znajomość różnic kulturowych i umiejętność odnalezienia się w nich czy odporność na stres. W cenie są także takie kompetencje, jak: łatwość pracy w zmiennych warunkach, zdolność krytycznego myślenia i analizy danych czy umiejętność kompleksowego rozwiązywania problemów. Zarówno organizacje, jak i sami pracownicy powinni dbać o to, żeby zdobywać kompetencje przyszłości, tak aby odnaleźć się na rynku pracy przyszłości.
Zapraszam do zapoznania się z pełnym raportem „Prognozy przyszłości – OLX Praca. Know How 2021!
Anna Macnar
CEO HRM Institute