Czwarta rewolucja przemysłowa całkowicie zmienia sposób, w jaki żyjemy i pracujemy, a to dopiero przedsionek prawdziwych zmian. Eksperci twierdzą, jej najważniejszym aspektem będzie ustalenie sposobu współistnienia technologii i społeczeństwa. Warto więc głębiej zastanowić się nad nami samymi, nad modelami społecznymi i relacjami biznesu odpowiedzialnego społecznie ze światem, nad którym wisi widmo katastrofy ekologicznej. Trzeba zastanowić się także nad sensem wykonywanej przez nas pracy. Kiedy czujemy, że nasza praca ma sens?
Sens przez duże S i małe s
Dobra praca do dobro reglamentowane, do którego nie każdy ma dostęp. Dobra – czyli jaka? Okazuje się, że wynagrodzenie nie jest jedynym wyznacznikiem poczucia, że ma się dobrą pracę. Dla coraz większej liczby osób ważne są sens i użyteczność wykonywanej przez nich pracy. Młode pokolenia wchodzące na rynek pracy deklarują, że są w stanie zrezygnować z oferty, jeśli praca ich zdaniem nie posiada głębszego sensu czy znaczenia. Nie chodzi jedynie o sens przez duże S, jak np. wpływ na życie i zdrowie ludzkie, na kwestie ekologiczne czy bezpieczeństwo społeczne. To także jest ważne, ale dla wielu ludzi sens przez małe s również ma znaczenie – chodzi np. o tworzenie użytecznych produktów czy oferowanie usług mających wartość dla lokalnej społeczności.
Sens a organizacja pracy
Oczywiście istnieją zawody, w które sens pracy jest wpisany niejako z definicji. Mowa na przykład o lekarzach, pielęgniarkach, nauczycielach, strażakach czy policjantach, których praca jest użyteczna społecznie. W innych zawodach czasem trudniej jest wyłapać tę użyteczność, dlatego właśnie sposób, w jaki organizowana jest praca, ma coraz większe znaczenie. Warto np. pracownikom call center umożliwić poznanie klientów końcowych, tak by dowiedzieli się, kogo wspierają w swojej firmie, albo programistom piszącym fragment kodu pokazać końcowy projekt, nad którym pracują. Praca projektowa to ważna zmiana organizacyjna, wdrażana w wielu firmach, co jest dobrym kierunkiem. Jeśli sens wykonywanej pracy ma coraz większe znaczenie dla pracowników, to powinien też zyskiwać na znaczeniu u pracodawców, którzy organizują pracę ludzi.
Sens w pracy ma znaczenie
Czy wszyscy tak samo definiujemy sens wykonywanej pracy? Co sprawia, że czujemy, iż nasza praca ma sens, a kiedy przestajemy go widzieć? Między innymi takie pytania zadaliśmy w minisondzie skierowanej do Polek i Polaków w grudniu 2019 roku. Będziemy zgłębiać ten temat, ale już dziś dzielimy się wynikami naszej pierwszej analizy.
Większość z ankietowanych (68% wskazań) uważa, że ich praca ma sens.
To dobry prognostyk na przyszłość, ponieważ kilka lat temu w badaniach międzynarodowych[1] wielu Polaków uznało, że ich praca jest nieużyteczna społecznie. Teraz jednak jest inna sytuacja na rynku pracy – pracownicy mogą przyjrzeć się ofertom trochę bardziej wnikliwie i zdecydować o podjęciu pracy nie tylko na podstawie wysokości wynagrodzenia, ale także innych aspektów. Do myślenia pracodawcom może dać informacja, że spora grupa Polaków jest skłonna podjąć pracę, która ma sens (16% deklaracji „zdecydowanie tak”, 27% wskazań „raczej tak”), nawet za niższe wynagrodzenie.
Zrozumieć sens pracy
Okazuje się, że dla 74% ankietowanych sens wykonywanej pracy oznacza przede wszystkim możliwość rozwoju zawodowego; świadomość, że praca stanowi wkład w osiągnięty przez firmę cel (68% wskazań); a także dostrzeganie mierzalnych efektów swojej pracy (66% wskazań). W opinii ankietowanych znaczenie ma również wynagrodzenie adekwatne do wykonywanych obowiązków (58%) oraz uznanie ze strony przełożonego i/lub współpracowników (56%).
Widać to od lat w wielu analizach, że w Polsce możliwości rozwoju są ważne dla pracowników posiadających doświadczenie zawodowe. Firmy chcące utrzymać dobre relacje z pracownikami powinny mieć dla nich atrakcyjną ofertę rozwojową.
Tym, co stanowi nowość w naszej sondzie, jest fakt, że chcemy widzieć efekty naszej pracy i zrozumieć, że firma działa w zgodnie z wartościami, z którymi sami pracownicy się zgadzają.
Korzyści z wykonywania pracy, która ma sens
Wykonywanie użyteczniej pracy, posiadającej większy sens, jest ważne same w sobie. Warto podkreślić jednak fakt, że taka praca przynosi także wymierne korzyści finansowe dla firmy. Jakie? Choćby mniejsza absencja w pracy: 88% ankietowanych chętniej przychodzi do pracy, jeśli wie, dlaczego warto. Większe zaangażowanie w realizację powierzonych zadań deklaruje 87% osób. Na trzecim miejscu znalazła się informacja o wyższej efektywności w pracy (83%). Efektywność przekłada się na motywację i wydajność zawodową (81% uczestników badania mówi, że poczucie sensu powoduje wyższe zadowolenie z pracy). Nie bez znaczenia dla wielu firm będzie fakt, że 61% ankietowanych poleci pracę, jeśli wierzy w to, co robi firma, i podziela jej wartości.
Środowisko, które daje sens w pracy
Ciągłe informowanie pracowników o tym, co robimy, dlaczego i w jaki sposób jest to użyteczne dla innych, to w pewnym sensie obligatoryjne zadanie dla firm. Pracownicy wskazali w naszej sondzie, jakie elementy mają wpływ na poczucie sensu wykonywanej pracy. Na pierwszym miejscu znalazła się znajomość celu swoich działań (80% wskazań), na drugim poczucie przyczynienia się do osiągnięcia celu przez firmę (71% głosów), a na trzecim praca, która spełnia oczekiwania pracowników (58% wskazań). Kluczowe jest tu słowo „jasne”, które pojawia się w takich konfiguracjach, jak: jasne informacje, jasne cele, jasne wartości, jasne wymagania. Transparentność i przejrzystość oczekiwań i wymagań jest dla ankietowanych bardzo ważna.
Dobre nastroje Polaków
45% uczestników badania widzi cel swojej pracy – i jest to bardzo dobra informacja. Co więcej, wykonywana przez nich praca ma dla nich wyjątkowe znaczenie, nie jest „tylko pracą” (43% wskazań). Jest jeszcze przestrzeń do poprawy, bo wciąż ponad 50% Polaków nie zgadza się z tym stwierdzeniem. Są jednak powody do zadowolenia. 40% ankietowanych twierdzi, że czuje się dobrze z tym, co ich praca wnosi do świata i społeczeństwa. Również 40% badanych uważa, że ich wkład w wyniki firmy jest cenny i ma znaczenie. Nic dodać, nic ująć.
Podsumowanie i początek
Na postawione pytanie, czy powinniśmy lubić swoją pracę i widzieć sens wykonywanych w niej zadań, odpowiadam: tak! Przecież spędzamy w niej większość dnia i poczucie sensu może dodać nam skrzydeł! Ale ludzie są różni i warto tę różnorodność odkryć oraz uwzględnić. Są osoby, dla których znaczenie będzie miał sens pracy powiązany z koleżeństwem. „Fajnie jest tu pracować”. „Czujemy się jak rodzina”. „Robimy to razem”. Dla innych sens w pracy powiązany jest bardziej z transparentnością zarządzania. „Menedżerowie jasno wyrażają swoje oczekiwania”. „Zarząd ma jasną wizję tego, dokąd zmierza nasza firma”. Jeszcze inni chcą rzetelnie wykonywać pracę… i tyle.
Każdy pracodawca powinien wiedzieć, ilu ma pracowników o danych przekonaniach. Faktem jest, że praca, w której widać sens wykonywanych zadań, ma coraz większe znaczenie, a to cieszy. Czwarta rewolucja przemysłowa na pewno pomoże w dyskusji na ten temat.
Anna Macnar
[1] Odwołanie do badań Roberta Dura z Uniwersytetu Erazma w Rotterdamie i Maxa van Lenta z Uniwersytetu w Lejdzie z roku 2015.
Tekst został opublikowany w publikacji EB Book 2020, dodatku do miesięcznika Forbes z lutego 2020 r. Pobierz bezpłatną wersję EB Booka 2020 w wersji online.